European Talent Point

Cognitief sterk functionerende leerlingen in de Boomhut

In deze tekst kunt u de aanpak terugvinden die wij hanteren in de Boomhut voor cognitief sterk functionerende leerlingen. Met deze aanpak willen we tegemoet komen aan de noden van leerlingen en kleuters met sterke cognitieve vaardigheden en/of sterke schoolse prestaties die al dan niet tot uiting komen onder invloed van niet-cognitieve leerling- en/of contextkenmerken. (Project Talent, 2021)
We weten immers uit onderzoek dat niet alle cognitief begaafde leerlingen daadwerkelijk sterk functioneren. Ook hoogbegaafde en uitzonderlijk hoogbegaafde leerlingen komen niet altijd tot sterke prestaties. Het is onze taak als school om elk kind te begeleiden in dit proces en waakzaam te zijn voor onderpresteren. Daarom hechten we veel belang aan een goede samenwerking tussen school, ouders en peers (= klasgenoten/vrienden). In deze driehoek staat het kind steeds centraal met zijn/haar behoeften en noden. Zo kan een kind zijn potentieel zoveel mogelijk laten zien.

1. Gezin

Binnen onze Freinetwerking hechten we veel belang aan ouderparticipatie en inspraak. Ouders als actieve gesprekspartner in onze zorgwerking zorgt voor een duidelijke input van informatie maar ook voor een vlotte samenwerking. We hechten belang aan wat ouders ondervinden in de thuissituatie en gaan regelmatig in gesprek. Onze ogen voor onderpresterende leerlingen werden dan ook opengetrokken door ouders die aan de alarmbel trokken. De voorbije jaren werd er actief ingezet op nascholing binnen het team rond hoogbegaafdheid. De focus op hoogbegaafdheid resulteerde dan ook in de kans om mee te werken aan het project Ankerscholen. In dit project deelde de Boomhut zijn ervaringen rond de aanpak van cognitief sterk functionerende leerlingen met verschillende andere scholen. Naast ouders zijn externen ook een belangrijke peiler. Het CLB, ondersteuningsnetwerk en experten hoogbegaafdheid zitten vaak samen aan tafel met onze school zodat we hun kennis en voorstellen kunnen implementeren in de klaswerking of individueel handelingsplan.

2. School

2.1 Signaleren en screenen bij peuters en kleuters

Al op jonge leeftijd kunnen cognitief sterke kleuters haarfijn aanvoelen wat de verwachtingen zijn van hun omgeving. Hierdoor kunnen ze al snel in hun ontwikkeling aanpasgedrag vertonen. Daarom zetten wij sterk in op het signaleren en screenen van sterke cognitieve vaardigheden. Voor de instap in de peuterklas organiseert de zorgcoördinator een intakegesprek om te polsen naar kenmerken die kunnen wijzen op ontwikkelingsvoorsprong. Bij de start in de klas maken peuters een kindtekening. Deze tekening wordt opgevolgd om eventueel aanpasgedrag tijdig op te merken. Daarnaast leggen we nadruk op het in kaart brengen van de leerzone van sterke peuters/kleuters door het screenen van taal: woordenschat en rekenen: hoeveelheidsbesef en getalbegrip. Eens we de leerzone duidelijk in kaart hebben kunnen brengen gaat de zorgcoördinator op zoek met de juf naar een verrijkend aanbod in de klas. Dit kan via gesloten opdrachten in het hoekenwerk, open opdrachten in de hoeken en via verrijkend materiaal en oefeningen in project. Ook biedt de zorgcoördinator verrijking aan 1 op 1 of in kleine groepjes.

2.2 Freinetwerking

Door onze freinetwerking kunnen we eenvoudig verrijken adhv typische freinettechnieken.
Zo maken we vaak gebruik van kringmomenten waarbij conflicten, actualiteit, eigen zorgen, eigen groeipunten, complimenten,... bespreekbaar zijn. In deze momenten is vooral mogelijk voor verrijking op vlak van actualiteit als tijd en ruimte om aandacht te gegeven aan de gevoeligheden en socio-emotionele noden. Zo worden onuitgesproken en belemmerende gedachten geventileerd. Bij onderzoek is er oog voor uitdagende, motiverende en niet alledaagse individuele onderzoeken, werkstukken, ronde taken.
Deze worden uitgevoerd:

- wanneer het beperkte moet-werk klaar is.
- d.m.v. een groot aantal chromebooks en Ipads in de klassen
- mogelijks met gelijkgestemden uit andere klassen.
- zonder altijd na te denken over inhoudelijk passend bij leerplan of leeftijd.
- zonder altijd te beperken tot leeftijdsgebonden bronnen.
- weetboeken in andere taal kunnen ook aangeboden worden

In de vrije tekst kan er verrijking aangeboden worden op vlak van begrijpend lezen, taalschat en spelling. Ook wordt de creativiteit en autonomie hier aangesproken.
In de vrije werk tijd hebben leerlingen de keuze voor uitdagende en verrijkende opdrachten. We doen hier beroep op hun enthousiasme en motivatie door ze autonoom een opdracht/activiteit te laten kiezen. Ze stellen dit ook voor aan de groep en evalueren zichzelf op proces en product. Via de projectwerking zijn er ook veel mogelijkheden om te verrijken op vlak van wereldoriëntatie en taal volgens de interesse van de leerling.

2.3 Vijfsporenbeleid

In het model van onze zorgvisie werken we met driesporen in de klas: remediëring, basis en verrijking. De zorg neemt ook een remediëring spoor op en ook een verrijking spoor. Op deze manier hebben we een vijfsporenbeleid.

Spoor 1: remediering onder leiding van de zorgjuf
Spoor 2: remedierig onder leiding van de klasjuf
Spoor 3: basiswerk onder leiding van de klasjuf
Spoor 4: verrijking onder leiding van de klasjus
Spoor 5: verrijking onder leiding van de zorgjuf.

Binnen onze zorgwerking hebben we aandacht voor verrijking door verdieping en verbreding. Om voldoende verrijking te kunnen aanbieden is het ook belangrijk dat er oog voor compacten is in het basispakket.

2.4 Versnellen

Als er op vlak van verrijking al maximaal ingegrepen is kan het nodig zijn om naast compacten en verrijken ( met verdiepen en verbreden) ook nog versnellen te gaan toepassen. Vaak wordt er versneld door een volledig schooljaar vooruit te springen. In de Boomhut passen wij ook vakversnelling toe door bijv. een versnelde leerroute voor wiskunde of versneld aanbrengen van automatiseringsleerstof zoals de tafels.

2.4.1 Een klas overslaan

Versnellen waarbij een volledig schooljaar wordt overgeslagen is een optie waarbij we in de Boomhut steeds externen bij betrekken. Deze keuze maak je immers niet alleen. De ouders, ontvangende leerkracht en het kind zelf moeten een versnelling haalbaar zien. Daarnaast gebruiken wij steeds het observatie instrument van Project Talent: de versnellingswenselijkheidslijst. Versnellen wordt dus steeds in elke situatie afzonderlijk bekeken. We gaan dus niet automatisch over tot versnellen bij een diagnose van hoogbegaafdheid.

2.4.2 Een versnelde leerroute

In de Boomhut werd een versnelde route wiskunde uitgewerkt onder begeleiding van de zorgleerkracht. Dit werd in het verleden toegepast in de eerste graad toen daar nood aan was. Dit kan enkel toegepast worden als er voldoende leerlingen voor in aanmerking komen. Want dit is eerder een groepstraject ipv een individuele aanpassing. De leerlingen krijgen ongeveer 2 instructiemomenten per week met aangepast werk. Dit aangepast werk bestaat uit compact werk uit het werkboek en ander werk uit verrijkingspakketten.

2.5 Mindset

Het is niet omdat leerlingen of kleuters sterke cognitieve vaardigheden hebben dat ze meteen op een succesvolle manier de verrijkingsoefeningen zullen aannemen. We merken dat velen echter last hebben met het maken van fouten, vragen van hulp en daarom liever basisoefeningen maken zodat ze weinig tot geen fouten maken. Om hieraan tegemoet te komen zetten we naast screening en verrijking ook in op mindsettraining. Cognitief sterk functionerende leerlingen hebben vaak een gesloten of fixed mindset. Dit belemmerd hen om uitdagingen aan te pakken. Als we zien dat deze fixed mindset leerlingen blokkeert dan bieden we onder leiding van de zorgleerkracht mindsettraining aan in kleine groepjes. Ook op klasniveau zitten we in op mindset omdat dit zowel voor de basis als remedieringgroep waardevol is.